Muhammed İhsan Oğuz Beyefendi’nin bu eseri fıkıh usulü ilminin en mühim konularından birisi olan içtihadı ve içtihata müteallik taklid meselelerini ele almaktadır. Hicrî 1339, Milâdî 1921 yılında yazılan bu eser meşhur Mısır Müftüsü Muhammed Abduh’un talebesi meşhur âlim Reşîd Rızâ el-Hüseynî’nin Mısır’da çıkardığı ve daha sonra kitap hâline getirdiği el-Menâr isimli ilmî dergide yer alan “Muhâverâtü’l-Muslih ve’l-Mukallid” adlı yazılarından Muslih’e ait önemli kısımları yeni bir tertip ve tasnifle okuyucularına sunmaktadır.
Eser, bir mukaddime ile altı fasıl, bir hâtimeden meydana gelmektedir. Birinci fasıl itikâdî meselelerle Bâtınîlerin fikirlerini, ikinci fasıl taklit ve tahkikin anlamları ve taklitin eleştirilmesi, taklitten kurtulmanın yollarını, üçüncü fasıl dînin usûl ve fürûu ile ilgili konuları, dördüncü fasıl telfîk-i mezâhibin gereğine ve bunun nasıl mümkün olabileceğini, beşinci fasıl içtihatın anlam ve şartları ile içtihat kapısının kapanıp kapanmadığı konusunu, altıncı fasıl ilim ve tetkik açısından şerîat ile kanunun mahiyetleri ve aralarındaki farklar ele almaktadır. Hâtimede ise İslâm’ın dört ahkâmına ve bunlarla ilgili meselelere değinilmektedir.[1]
Muhammed İhsan Oğuz Beyefendi bu eserinde içtihat ve taklid meseleleri hakkında şu beyanlarda bulunuyor:
Selef-i Sâlihîn, Kur᾽ân’ın irşâdından ayrılmadıkları içün bize pek esâslı, gāyet muhkem bir mecd-i azîm te᾽sîs etmişlerdi. Biz ise maa’l-esef birtakım kimselere taklîd ile ihticâc ederek Kur᾽ân’dan yüz çevirdiğimiz içün o mecd-i azîmi büsbütün zâyi eyledik. Taklîdcilik ile başımıza felâketler, musîbetler getirdik. Yukarıda geçtiği üzere eimme-i izâm bize taklîd ile emretmiyorlar, belki: Körü körüne taklîdden nehyeyliyorlar. (Sayfa 95)
Ekser-i ulemâ: İctihâdın her asırda farz-ı kifâye olduğunu, ehl-i asır bu husûsta kusûr ederlerse yani müctehid yetişmesini te᾽mîn eylemezler, mâni sebebleri izâle etmezlerse hep birden âsim ve günâhkâr olacaklarını beyân ve tansîs etmişlerdir. (Sayfa 128)
Bu eser insanın ufkunu açacak, Yüce Allah’ın kullarına yönelik koyduğu kurallarda gözettiği maksatları ve hikmetleri kavramasını sağlayacak, taklid ve hurafe zihniyetinin tesirinden kurtulmasını temin edecek çok ehemmiyetli bir eserdir.
Prof. Dr. Kâşif Hamdi Okur 24 Ekim 2022 tarihinde Kastamonu Üniversitesi Muhammed İhsan Oğuz Uygulama ve Araştırma Merkezinin düzenlediği ve Muhammed İhsan Oğuz’u Fıkhî açıdan ele alan panelde bu eser hakkında önemli bilgiler içeren tebliğini [2] aşağıda verilen linki kullanarak izleyebilirsiniz.
Kitabımız bütün ilim aşıklarına hayırlı olsun.
-------------------------
- Mustafa Aykaç, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bir Âlim Portresi: Muhammed İhsan Oğuz’un Hayatı, Eserleri ve Literatüre Etkisi, Kastamonu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 4, Sayı 1’den alınmıştır.
- https://www.youtube.com/watch?v=zQ8oBgsVr1g&t=1163s (1:26 dk’dan sonrası)
